Tips en inspiratie: alles wat je moet weten over urbex-fotografie

Urbex is een afkorting van urban exploring, een 'tak van sport' waarin mensen opzoek gaan naar verlaten gebouwen. Tijdens zo'n urbex-trip kun je op bijzondere plekken terecht komen, veelal zeer fotogeniek. Een van de bekendste locaties is Tsjernobyl, bijna iedereen kent wel de mysterieuze foto's van de verlaten stad Prypjat, met zwembad en reuzenrad. Nu zijn er veel meer van dat soort locaties, al zijn ze lang niet altijd even groot. Een verlaten schuurtje kan bijvoorbeeld ook prima een mooie urbex-locatie zijn. Maar hoe vind je die locaties en waar moet je op letten? In Nederland kom je relatief weinig mooie verlaten gebouwen tegen. We leven nu eenmaal in een dichtbevolkt landje, waar elk stukje grond waardevol is. Leegstaande gebouwen worden daarom snel gesloopt. In andere Europese landen hebben ze vaak veel minder haast met het weghalen van overbodig geworden bebouwing, er is ruimte zat en het is goedkoper de gebouwen aan hun lot over te laten. In landen als België en Duitsland kun je nog veel restanten vinden uit tijden dat de industrie nog hoogtij vierde. In de wat armere landen, zoals in Spanje of in de Balkan, kun je zelfs hele dorpjes tegen het lijf lopen die langzaam aan zijn leeggelopen en zijn veranderd in spookdorpen. Naar het schijnt zijn er tientallen zo niet meer dan honderd van dat soort dorpen in de Pyreneeën te vinden.

Lees ook: De mooiste urbex foto's uit onze lezersgallery

Locatie zoeken

Toch is het vinden van zulke locaties, zelfs in het Google-tijdperk, nog niet eenvoudig. Veel urbex-fotografen houden hun fotolocaties geheim. Dit is een van de gouden regels van urbex-fotografie: vertel niet waar je de foto's hebt genomen. Deze regel bestaat eigenlijk vooral om de tweede, nog belangrijker regel te kunnen handhaven: respecteer de locaties, sloop niets, neem niets mee en verander geen dingen. Op die manier proberen de fotografen hun fotogenieke locaties te beschermen tegen vandalen, die de boel plunderen, slopen of bekladden met graffiti. Toch kun je met goed zoeken nog wel wat informatie vinden op het internet, maar de gaafste plekken ontdek je vooral als je andere urbexfotografen leert kennen. Via online forums, maar vaak ook door 'real life' met elkaar op te trekken, delen ze mooie locaties. Je kunt ook zelf op zoek gaan, bijvoorbeeld via Google Maps, of ze domweg tegen het lijf lopen tijdens een vakantie.

Een verlaten gebouw betreden

Je kunt niet zomaar elk verlaten gebouw binnenlopen en foto's gaan maken. Vaak staan de gebouwen niet zonder reden leeg, ze kunnen zelfs zijn afgesloten en worden bewaakt door politie of beveiliging. Vaak is nadrukkelijk aangegeven dat het betreden van het gebouw niet is toegestaan, je bent dan ook daadwerkelijk in overtreding als je het gebouw binnengaat en kunt daarvoor een boete krijgen of worden opgepakt. Beter kun je zoeken naar oude gebouwen die wel gewoon bezocht mogen worden. Desondanks blijft het oppassen. Ook de gebouwen waar je wel in kunt, zijn niet per definitie veilig. Vaak ontbreken hekken en relingen of is de constructie aangetast door de tijd. Trappen kunnen treden missen of zelfs helemaal ontbreken. Een oude liftschacht vormt al helemaal een groot potentieel gevaar! Gebruik bovenal je gezond verstand en blijf heel goed kijken waar je je voeten neerzet. Omdat een ongeluk in een klein hoekje zit, is het verstandig urbex-tripjes altijd met minimaal twee personen te maken. Zo is er altijd iemand die hulp kan halen als de ander vast komt te zitten of iets breekt. Zorg dat je van elkaar weet waar in het gebouw je ongeveer bent en dat je in contact kunt blijven via telefoon of beter nog via walkie talkies. Andere zaken die een ware must zijn tijdens het 'urban exploring' zijn zaklampen en voldoende water. Het kan behoorlijk donker zijn in oude gebouwen zonder enkele vorm van verlichting. Zeker bij grote gebouwen kan het geen kwaad zelfs een reserve zaklamp mee te nemen. De fles water kan je redding zijn als je vast komt te zitten of verdwaald raakt. In het ergste geval kun je het zo een paar dagen volhouden. Het is dan ook handig om iemand die niet meegaat te vertellen waar jij gaat fotograferen.

Donker en licht

Zomaar even een verlaten gebouw binnenlopen is dus niet zo handig, goede voorbereidingen zijn niet alleen het halve werk, maar domweg noodzakelijk. Nu we onze voorbereidingen getroffen hebben, kunnen we gaan nadenken over het maken van plaatjes. Want hoe spannend het ook is dat Urban Exploring, we zijn uiteindelijk toch op pad gegaan om foto's te maken! In een verlaten gebouw zul je niet snel lampen aantreffen en als die er al zijn, dan is de stroom ongetwijfeld afgesloten. Kortom, binnen in zo'n verlaten gebouw is het negen van de tien keer erg donker. Je ontkomt bijna niet aan het gebruik van een statief. Wat het fotograferen lastig kan maken, zijn de vaak ontbrekende ramen en de gaten in daken en muren. Door die openingen schijnt daglicht naar binnen, zo fel dat er een groot verschil ontstaat tussen licht en donker. Dat resulteert al snel in dichtgelopen of juist overbelichte delen in je foto. Zorg dat je altijd in raw fotografeert. Zo kun je later vaak nog een behoorlijk deel van het over- of juist onderbelichte deel terughalen bij het omzetten van het rawbestand. Aangezien je toch vanaf statief fotografeert, kun je het beste een zo laag mogelijke isowaarde kiezen. Op iso 100 of 200 kan je camera namelijk een groter bereik tussen licht en donker vastleggen dan op bijvoorbeeld iso 1600. Bij de meeste camera's geldt overigens dat je beter iets kunt onderbelichten dan overbelichten, er blijft meer detail over in de donkere partijen. Je kunt dit ook van tevoren testen, zo weet je tijdens het fotograferen hoeveel speelruimte je hebt met het belichten van je foto.

Je belichting aanpassen 

Hoewel camera's vaak prima in staat zijn automatisch een goede belichting te kiezen, zullen ze in een donkere ruimte al snel niet de meest ideale omstandigheden kiezen. Zo weet een camera niet dat hij op een statief staat en zal hij de instellingen zo kiezen dat je nog zo goed mogelijk uit de hand kunt fotograferen. Deze instellingen zijn voor urbex echter niet ideaal. De diafragmavoorkeuze-stand ('A' of 'Av') is vaak een prima uitgangspunt. Zet eerst je iso-waarde op een zo laag mogelijke stand, zoals iso 100 of 200. Het diafragma kun je voor overzichtsfoto's het beste redelijk klein houden, zo is je foto van voor tot achter scherp. Kies bijvoorbeeld f/8 of f/11. Kleiner kan ook, al lever je bij f/16 en f/22 meestal in op de beeldkwaliteit. Door de gekozen instellingen zal de sluitertijd nu behoorlijk lang zijn. Niet alleen moet je dus vanaf statief werken, ook is het handig om de zelfontspanner of een draadontspanner te gebruiken. De camera rekent zelf zijn sluitertijd uit, maar in een relatief donkere ruimte zal je al snel opvallen dat de foto's vaak te licht zijn. Dit kun je aanpassen door de belichtingscompensatie te gebruiken. Deze activeer je met het knopje met het symbool '+/-'. Stel deze in op een negatieve waarde, zoals -1 en probeer het nog eens. Stel deze correctie bij totdat je foto naar wens is!

Details

Zeker als een gebouw plotseling lijkt te zijn verlaten en er her en der nog de nodige oude troep rondslingert, kunnen ook detailfoto's goed uitpakken. Een oude klok of wekker die op de grond ligt tussen de glasscherven of een oude tafel midden in een verlaten eetkamer kunnen dankbare onderwerpen zijn. In zulke gevallen kan het dan weer erg mooi zijn om juist te kiezen voor een groot diafragma, ergens tussen de f/1.4 en f/3.5 bijvoorbeeld, om alle aandacht naar het voorwerp te laten gaan. De achtergrond en voorgrond worden door de kleine scherptediepte mooi onscherp. Dit maakt het vaak al iets eenvoudiger om uit de hand te fotograferen, maar dit is nog steeds niet altijd even gemakkelijk en levert dan evengoed bewogen foto's op. Diverse statieven hebben de mogelijkheid om de poten helemaal plat te leggen of om de middenkolom op zijn kop te monteren. In dat laatste geval hangt je camera op zijn kop, maar kun je wel tot enkele millimeters boven de vloer rijken. In zo'n geval biedt liveview vaak een uitkomst, omdat de zoeker van je dslr lastig te bereiken is. Heb je een compacte systeemcamera, dan heb je daar alvast geen last.

HDR

HDR-foto's zijn bijna onlosmakelijk verbonden met urbex-fotografie. Door het eerder genoemde grote verschil in licht en donker biedt deze techniek uitkomst om te voorkomen dat delen van je foto overbelichten of dichtlopen. Daarnaast geeft HDR de foto's ook een bepaalde sfeer die veel mensen mooi vinden. Kort gezegd bestaat de techniek uit het combineren van meerdere foto's met verschillende belichtingen. Je combineert dan een te lichte, een te donkere en een normaal belichte foto tot één HDR-foto.

De checklist:

Zorg dat je je zaakjes op orde hebt voor je op stap gaat. Pas als je alles goed geregeld hebt, kun je aan de slag.

• Ga je met z'n tweeën op stap?
• Heb je een thuisblijver verteld waar je heengaat?
• Heb je je goed verdiept in de locatie?
• Heb je (allebei) een volledig opgeladen telefoon en/of walkietalkie bij je?
• Heb je proviand bij je, zoals voldoende water en eten?
• Heb je één of meerdere zaklampen en batterijen bij je?
• Heb je je camera, accu's en geheugenkaarten mee?
• Heb je een statief bij je?

Lees ook: Koen Desmet: ‘De belangrijkste regel bij urbex-fotografie is dat je niks kapot maakt en niks meeneemt’