Gebruik hyperfocale afstand

De scherpstelafstand is de afstand vanaf de lens tot aan het onderwerp waarop je de focus legt. Bij een bepaalde brandpuntsafstand en diafragma opening - beide immers factoren die de scherptediepte van je foto beïnvloeden - kun je middels tabellen bepalen wat de perfecte afstand is om scherp te stellen, om op die manier zoveel mogelijk in je foto scherp te hebben. De voorgrond, maar ook zoveel mogelijk van de achtergrond. Vooral landschapsfotografen streven hier vaak naar. Klinkt ingewikkeld, maar het valt mee.

Hyperfocale afstand

Door in te stellen op de hyperfocale afstand bereik je een maximale scherpte. Op die manier kun je diepte in je foto aanbrengen waarbij wel alles scherp is. Want stel je scherp op de voorgrond? Dan is de achtergrond meestal niet scherp. Stel je scherp op de achtergrond? Dan is de voorgrond veelal wazig. Door op een punt in het midden scherp te stellen, zijn alle delen redelijk scherp. Die afstand noem je hyperfocale afstand. Voorwerpen vanaf de helft van deze afstand tot je camera zullen scherp (genoeg) zijn, tot aan ‘infinity’; de horizon of sterren bijvoorbeeld. Je zou de hyperfocale afstand dus ook de ‘ruimte die scherp is’ kunnen noemen.

Brandpuntsafstand

De brandpuntsafstand van je objectief heeft een grote invloed op de hyperfocale afstand. Logisch, want die heeft ook invloed op de scherptediepte van je foto. En als een minder groot gebied scherp is (kleinere scherptediepte), is de afstand van dat punt tot oneindigheid vanzelf ook kleiner. Wanneer je inzoomt, beweegt de hyperfocale afstand (de ideale scherpstelafstand) verder weg. Heb je bijvoorbeeld een 20mm lens, dan kun je misschien op enkele meters scherpstellen om de horizon (oneindig) redelijk goed scherp te krijgen. Gebruik je daarentegen een 200mm lens, dan kan de hyperfocale afstand wel eens tientallen meters verder liggen.

Diafragma

Het doel van fotografen die hyperfocale afstanden gebruiken, is een zo scherp mogelijke foto, dus met een grote scherptediepte. Daarom is de diafragmaopening van invloed op de hyperfocale afstand. Doordat de scherptediepte kleiner wordt bij een grotere opening, is er een kleiner gebied scherp. In theorie is de scherptediepte altijd een derde van de ruimte vóór het onderwerp en tweederde erachter. Wil je de afstand tot oneindig scherp hebben, dan ligt het hyperfocale punt verder naar achteren dan wanneer je een kleinere diafragma opening hebt.

Afstand tot onderwerp

Je gebruikt de hyperfocale afstand vooral wanneer je zowel iets op de voorgrond hebt, alsmede op de achtergrond. Immers, als het landschap dat je wil fotograferen in zijn geheel ver weg is (bijvoorbeeld een vergezicht van een berglandschap) dan heeft het geen zin om de hyperfocale afstand te berekenen maar kun je daar beter direct op scherpstellen. Is het onderwerp dat je op de voorgrond hebt te dichtbij? Dan werkt het niet, je kunt dan met geen mogelijkheid de achtergrond ook scherp krijgen. In dat geval kun je kiezen voor focus stacking of verder van het onderwerp af gaan staan.

Tabellen voor hyperfocale afstand

Oude objectieven uit de analoge tijd hebben vaak aanduidingen op het objectief zelf om de scherpte afstanden aan te geven. Tegenwoordig zie je dat niet vaak meer, maar er zijn tabellen waarin deze hyperfocale afstanden zijn opgenomen. Ze bevatten de afstanden afhankelijk van de brandpuntsafstand van het objectief en de diafragmaopening. Er zijn verschillende tabellen, afhankelijk van de sensor van je camera. Veel landschapsfotografen hebben deze standaard in de cameratas zitten. Er zijn ook apps (zoals Hyperfocal Pro) die in wezen hetzelfde doen. Geoefende landschapsfotografen die veel met dezelfde objectieven werken, kennen de hyperfocale afstanden op den duur vaak uit hun hoofd.

In deze video zie je hoe fotograaf Tino van Dam een oer hollands landschap fotografeert met behulp van deze hyperfocale afstand.

De tabellen kun je onder andere hier vinden. De eerste tabel is voor camera’s met een fullframe sensor, die daaronder voor APS-C (sensors met een cropfactor). Weet je niet zeker welke jij hebt? Google dan even.

De afstanden zijn schattingen en je hoeft natuurlijk niet met een meetlint in de weer te gaan.  Maar over het algemeen is het een goede richtlijn voor scherpe foto’s.