Beeldtaal

In de 18e eeuw dacht men dat fotografie registreert, een landschap voor een camera wordt gefotografeerd. Het landschap is er al en wordt niet gecreëerd, maar slechts vastgelegd. Is dat wel zo? Ik kwam laatst op de Hoge Veluwe een rij fotografen tegen die naast elkaar, mannetje aan mannetje (en ook vrouwtje) stonden te fotograferen. Stuk voor stuk hadden ze een camera met daarop een grote, imposante lens op statief. Stel: ik ga er tussen staan. Samen kijken naar de edelherten. Ik zou een foto kunnen maken en die foto zou dan een of meer herten op de hei weergeven. Je zou als kijker denken aan rust, een uniek moment in een stil uitgestrekt bos. Terwijl ik alleen maar de mensen naast mij rook en hoorde. Door het standpunt bepaal je dus wat je wilt laten zien. In dit geval de herten en niet de mensen. Door de beeldelementen (hei, herten) zal de kijker er direct een bepaald beeld én gevoel bij hebben. En dan heb ik het nog niet eens gehad over het moment van de opname. Jij als fotograaf bepaalt niet alleen het kader, maar ook het moment van opname. Je kijkt naar een scene en wacht op het moment waarvan jij denkt dat het hét beslissende moment is. Dan druk je af. Het is alsof je kijkt en denkt, nee, nee, nee, ja ... klik. Met andere woorden: als fotograaf registreer je niet de werkelijkheid, maar laat je zien wat je gezien hebt. Hoe jij het ervaren hebt, of in ieder geval wat je wilt laten zien. Je geeft dus zin aan een beeld. Je plaatst het beeld in een context en voorziet het daarmee van een interpretatie. Simpel door de foto te maken voeg je er waarde aan toe, namelijk jouw interpretatie. Als kijker zie je de uitsnede en het moment dat jij als fotograaf gekozen hebt.

Hoe worden kijkers beïnvloed door regels, en wat zijn die regels dan?

Wij (in het westen) zijn gewend om van links naar rechts en van boven naar onder een tekst te lezen. Zo gaan we ook door een foto. Kijk maar eens naar de onderstaande foto. Daarom rijden tanks in propagandafilms ook altijd van links naar rechts. Zouden ze van rechts naar links rijden dan ‘trekken ze zich terug’. In landen waar ze van rechts naar links lezen, wordt dat dus ook andersom ervaren. Hier nog een voorbeeld waarbij het beeld bij de tweede foto in Photoshop horizontaal is omgedraaid

Rangorde beeldelementen                                         

Fotografeer je een bureau om hem te verkopen en plaats je iemand achter het bureau, dan zal niemand in eerst instantie naar het bureau kijken. Er zit een volgorde in beeldelementen die we voorrang geven bij het bekijken van een situatie. Mensen en dieren herkennen we direct als een onderwerp. Je zult dus bij het plaatsen van je kader rekening moeten houden met wat je wilt laten zien. Felle kleuren en snel bewegende onderwerpen vragen de aandacht. Professionele fotografen zijn zich constant bewust van hoe en wat ze laten zien en weten precies hoe beeldtaal werkt. Ze gebruiken daarnaast fotografische technieken om een beeld op te bouwen.

Fotografische technieken

Een manier om invloed uit te oefenen op hoe je beeld ervaren wordt, is het gebruik van scherpte, het selectief gebruik van objectieven en perspectief en het gebruik van licht en donker.
 

Scherpte

Door het gebruik van lichtsterke lenzen kun je fotograferen met een grote diafragma opening. Op die manier ontstaat een beperkte scherptediepte. Zo kun je de scherpte precies daar plaatsen waar jij wilt dat de focus van de kijker komt.

Gebruik Objectieven                                                                                        

Door het gebruik van een groothoeklens kun je dichter bij je onderwerp fotograferen. Daardoor krijg je dynamische beelden. Je hebt als kijker het gevoel dat je onderdeel uitmaakt van de scene. De verschillen in grootte die je waarneemt tussen de beeldelementen dichtbij en veraf zijn gelijk aan hoe je ze normaal waarneemt. Bij het gebruik van een teleobjectief lijken de beeldelementen naar elkaar toe te komen. De kerk aan de horizon komt dichterbij. Kijk maar eens naar het onderstaande voorbeeld.

Perspectief

Perspectief wordt bepaald door je standpunt in de ruimte en de keuze van je objectief. Sta je dichtbij en gebruik je een groothoekobjectief dan zal de kijker het gevoel hebben dat hij onderdeel uitmaakt van het beeld. Zeker als je dat van een wat lager standpunt fotografeert. Wanneer je van bovenaf fotografeert, dan krijgt de kijker meer het gevoel ook echt een kijker te zijn. Door jouw plek in de ruimte geef je de beeldelementen een plek ten opzichte van de andere beeldelementen. Bedenk daarbij wat je wilt laten zien. Wat is je onderwerp? Wat neem je mee in je compositie en wat laat je weg? Neem je de uitpuilende vuilnisemmer mee in je beeld, of doe je een stapje naar voren of zoom je een beetje in? Is de achtergrond wel zo mooi bij dit portret of moet ik even om mijn onderwerp heen lopen om een rustigere achtergrond te krijgen? Groeit er geen lantaarnpaal uit het hoofd van je onderwerp? Neem je de gitaar mee in je beeld omdat hij wat verteld over je onderwerp?

Compositie

De regel van derden is zo’n fotografische techniek. Je kunt het toepassen op ieder onderwerp om de compositie en balans in je foto te verbeteren. Kijk maar eens naar de onderstaande foto’s.

 Hoe werkt dat? De regel van derden is een compositorisch hulpmiddel dat gebaseerd is op het idee dat de aandachtspunten in een afbeelding op de snijpunten van de lijnen die de foto in drieën verdelen liggen. Dat wil dus zeggen dat je belangrijke beeldelementen, zoals de horizon op of langs die fictieve lijnen, plaatst in je beeld. Dan valt het op zijn plek; vinden mensen het prettig om naar te kijken.

Waar komt dat vandaan? De gulden snede is een verhouding die ook veel voorkomt in de natuur. Ook in de kunst en architectuur wordt veel gebruikgemaakt van deze verhouding. Er is evenwicht in deze verhouding. In het kader wordt in het kort uitgelegd waar dat vandaan komt.