Alles over statieven

Dit artikel is geschreven door Dré de Man en gepubliceerd in DIGIFOTO Pro 1.2022

Als je die vraag naar het juiste statief wil beantwoorden, dan kun je het best beginnen met je af te vragen waarvoor je het wil gebruiken. Gaat het om absolute stabiliteit bij iedere sluitertijd en ieder objectief? Wil je je statief mee kunnen nemen op lange trektochten? Wil je er (ook) mee filmen? Wil je maximale stabiliteit voor een minimale prijs? Wil je gemakkelijk bewegende onderwerpen volgen bij relatief korte sluitertijden? 

In dat laatste geval voldoet een iets lichter statief en zelfs een eenpootstatief in combinatie met een schommelkop – tenzij je objectief erg zwaar is. Maar waarschijnlijk wil je in ieder geval ook opnamen maken met langere sluitertijden. Dan moet een statief dus drie poten hebben en iets steviger zijn. Een schommelkop is dan weer niet zo ideaal. Voor film heb je weer een vloeistofkop nodig. 

Gelukkig kun je statiefkoppen gemakkelijk verwisselen, dus kun je een schommelkop én een gewone kop gebruiken. Je kunt zelfs besluiten om twee statieven te gebruiken: een compact licht statief voor wandelingen en een zwaarder statief voor gebruik dichtbij de auto, in de studio of voor film. 

Heel belangrijk is de brandpuntsafstand van het objectief dat je op je statief plaatst. Met de vergrotingsfactor van het objectief vergroot je namelijk ook de trillingen. Rekenvoorbeeld: een 400mm-objectief vergroot acht keer (400 mm gedeeld door 50 mm) dus de trillingen worden ook acht keer vergroot. Maar het is nog erger, omdat een teleobjectief een lang ding is en dus een grote hefboom heeft. Vooral dunne, lange en niet al te zware teleobjectieven zijn enorm gevoelig voor trillingen. Anders gezegd: een kleine trilling aan de camerakant wordt een grote trilling en vooral lang aanhoudende trilling aan het begin van het objectief en dat is waar het beeld opgenomen wordt. Een eenvoudige test is die waarbij je het begin van het objectief (dus aan de kant van de zonnekap) licht aantikt of beweegt. Wanneer het objectief dan natrilt, dan weet je dat je een probleem hebt. Datzelfde geldt wanneer bij lange teleobjectieven het beeld als het ware wegloopt, je de kop dus niet goed kunt vastzetten. In dat geval gebruik je een te lichte kop. Heb je dus last van onscherpte bij foto’s van statief, dan moet je naar alle factoren kijken. Het statief is erg belangrijk, maar let ook op de statiefvoet, de kop en vergeet vooral niet het effect van de brandpuntsafstand en van de lengte van het objectief. 

Een oplossing kan een speciale statiefvoet zijn, die het objectief op twee plaatsen ondersteunt. Wat ook kan helpen: het gebruik van een bevestiging die je kunt verschuiven, zodat de combinatie van camera en objectief in evenwicht zijn. De hefboom wordt dan weer kleiner. Let erop dat bij gebruik van een converter het zwaartepunt weer verschuift. 

Speciale lenssteun van mdjfotografieshop die het objectief op twee plaatsen ondersteunt. Dit soort lenssteunen zijn veel stabieler dan de lenssteunen die de camerafabrikanten meeleveren. Leverbaar voor Nikon, Canon, Sony, Olympus, Sigma en Tamron.

Draagvermogen

Bij de specificaties van een statief en kop vind je altijd het draagvermogen. Idealiter geeft dat een idee welk objectief je met welk statief en welke kop kunt combineren. Helaas is er geen CIPA-test voor draagvermogen, dus het cijfer komt meestal van de marketingafdeling. Geeft een fabrikant echter al een heel laag draagvermogen aan, dan weet je al vrij zeker dat je er weinig aan hebt, behalve in combinatie met een smartphone. De meeste statieven kunnen twaalf of meer kilo dragen, maar wanneer je er een camera met een 600mm f/4 opzet, krijg je een uiterst wiebelige combinatie. Met een beetje pech kunnen de poten en de kop zelfs gaan inzakken. Een ander probleem is dat zo’n zwaar objectief in combinatie met een licht statief topzwaar is. Loop je dus even weg van je statief, dan is het goed mogelijk dat je peperdure combinatie omvalt, zeker als het waait.

Materiaal

Je hebt houten statieven, aluminium en carbonvezel statieven. Hier en daar wordt ook nog magnesium toegepast maar niet voor het hele statief. Hout is zeer stabiel maar ook zwaar en duur. Aluminium is al heel lang een populair materiaal. Het is licht en stevig en niet duur. De laatste jaren is koolstofvezel (carbon fiber) erg populair geworden. Koolstofvezel is nog lichter en erg stevig, maar duur. Het wordt echter steeds populairder en dus ook goedkoper. Aluminium is echter nog steeds concurrerend, in ieder geval in termen van prijs/kwaliteit – niet in termen van stabiliteit versus gewicht. De interessantere aluminium statieven zijn meestal vrij zwaar vergeleken met koolstofvezel statieven. Een nadeel van aluminium is ook dat het erg koud wordt in de winter. 

Vastzetten

Vergeet vooral niet om alle knoppen goed vast te zetten. Dat geldt vooral voor de knop van de middenzuil maar zeker ook voor die van de poten. In het ergste geval schuift er een in en klapt het statief in elkaar als je even niet oplet...

Lengte

Bij de lengte van een statief heb je de neiging om die te vergelijken met je eigen lengte. Op zich is dat een aardig uitgangspunt, maar je moet dan wel ongeveer veertien centimeter van je lengte aftrekken, want je ogen zitten niet bovenop je hoofd. Ook de statiefkop voegt nog een paar centimeters toe aan de lengte van het statief en dan nog eens de afstand tussen de statiefvoet of statiefaansluiting van je camera en de zoeker. Kortom: in totaal mag je vaak zo’n veertig centimeter van je lengte aftrekken. Heb je geen moeite met bukken, dan nog meer. Bij veel camera’s kun je echter van boven op je uitklapbare monitor kijken, dus dan kun je het bukken vermijden. Let wel op: bij veel goedkope statieven zijn de onderste delen van de poten veel te dun, dus die kun je maar beter niet uitschuiven. Dat maakt zo’n statief dan weer korter. Iets soortgelijks geldt voor de middenzuil: schuif je die uit, dan wordt het statief wezenlijk minder stabiel. Werk je echter met een groothoek als het niet waait, dan kan de middenzuil zeer waarschijnlijk weer wel gebruikt worden. De lengte van het statief wordt overigens aangegeven zonder middenzuil.

Vooraanzicht zeer stevige schommelkop van Manfrotto. Deze gebruikt een speciale Manfrotto-statiefplaat, maar dankzij een adapter kan hij  (trillingvrij) gecombineerd worden met de universele Arca-Swiss-aansluitingen.

Gewicht

Naarmate het statief zwaarder is, zal het trillingen beter dempen. Maar naarmate het zwaarder is, zul je het ook minder vaak meenemen. Een oplossing voor dit probleem vormt de haak onderaan de middenzuil. Daar kun je dan je net of je cameratas aan hangen. Je moet dan natuurlijk wel genoeg objectieven hebben, of een of meer flessen water of wijn meenemen. Nog een punt van aandacht: als het waait, gaat je tas heen en weer zwaaien en bereik je juist het omgekeerde van wat je wilde. (Je kunt wel proberen hem heel voorzichtig tegen te houden.) Ook moet je je tas de tijd geven om stil te gaan hangen, nadat je hem bevestigd hebt aan de haak. Ten slotte: let op de stevigheid van de haak, sommige haken zijn zo zwak dat ze bij het eerste gebruik al afbreken.

Koppen

De meeste flexibele én meest stabiele koppen zijn balhoofden. Qua stabiliteit zie je echter grote verschillen, tot een factor vijftien. In combinatie met een goedkoop statief blijft daarvan een factor vijf over, bij een zeer goed statief is het verschil nog groter. Zelfs zeer gerenommeerde statiefmerken combineren die soms met slechte balhoofden. Vaak is een combinatie van een statief met een ander merk balhoofd ideaal. 

Zeer populair bij onder meer vogelfotografen zijn schommelkoppen. Daarmee kun je heel goed vogels en andere bewegende onderwerpen volgen met ondersteuning en zonder dat je moe wordt. Al gebruik je korte sluitertijden, ook hier is de stabiliteit belangrijk.

Kwaliteit en stabiliteit

Statieven en koppen kunnen sterk verschillen qua stabiliteit. Dan heb je ook nog verschillen met betrekking tot de bevestiging en het gemak waarmee de poten uitschuift, vastzet, inklapt en schoonmaakt. Vooral dat laatste is een punt, zeker wanneer je het in omgevingen gaat gebruiken waar zand en vochtigheid samenkomen. Sommige statieven zijn min of meer waterdicht. Controleer je statief altijd na gebruik in het water of in het zand en maak het zo nodig van binnen schoon. 

Conclusie

Aan de aankoop van een statief zitten heel wat haken en ogen. Denk er goed over na en probeer het liefst de combinatie van je statief en je zwaarste en langste objectief uit. Let vooral goed op het zwakste punt in de schakel: de bevestiging van het objectief op je statief en op de statiefkop. Staar je niet blind op de lengte van een statief. De aankoop van goedkope en lichte statieven van onbekende merken valt in zijn algemeenheid af te raden, maar ieder statief is beter dan geen statief.

Zeer stabiele schommelkop van Manfrotto. Kan ook omgekeerd gebruikt worden en is dan nog stabieler.