Vertekening: hoe werkt het en wat kun je er aan doen?

Vertekening valt het meeste op bij rechte lijnen in je foto. Bij bijvoorbeeld architectuurfoto’s is het vaak direct duidelijk, maar vertekening kan in alle soorten fotografie opduiken. Objectieven met die veel kunnen zoomen (dus van een kleine brandpuntsafstand tot een grote) hebben er meer last van dan prime objectieven. Je kunt vertekening vaak niet voorkomen, maar je kunt het wel oplossen.

Tonvormige vertekening

In het Engels ‘Barrel distortion’ genoemd. De lijnen buigen af naar buiten bij deze vertekening, alsof de foto om een ton heen valt. Je ziet dit veel bij groothoekobjectieven (ook bij prime lenzen overigens, dus lenzen met een vaste brandpuntsafstand). Door de vervorming lijken onderwerpen boller. Dat gebeurt ook als je met een groothoek- of zoomobjectief helemaal uitgezoomd heel dichtbij iets of iemand gaat staan. Fotografeer je een persoon, dan betekent dat vaak dat het lichaamsdeel dat het dichtst bij de camera is, abnormaal groot wordt. Handen, voeten, neuzen kunnen ineens gigantisch lijken in zo’n foto. Soms geeft dat een grappig effect, maar niet iedereen zal er blij mee zijn.

Kussenvormige vertekening

In het Engels ‘Pincushion distortion’. Bij deze andere vorm van vervorming lijkt het er meer op dat de hoeken zijn uitgerekt en het midden wat is samengeperst. Het is alsof iemand de boven en onderkant van het frame in het midden iets naar beneden duwt. Deze vervorming treedt het meest op bij teleobjectieven, wanneer ze volledig ingezoomd gebruikt worden. Personen kunnen slanker lijken door deze vervorming, maar lijnen zijn niet meer recht.  

Hoe los je vertekening op?

Vaak merk je de vertekening pas op als je de foto’s op een computer bekijkt. Maar, door je oog te trainen kun je leren wanneer er lensvervorming op zal treden en wanneer niet. En soms wil je het misschien zo laten, omdat het effect juist leuk is. Maar geen nood als dat niet zo is, het is op te lossen. Lightroom en Photoshop hebben voorgeprogrammeerde lensprofielen. Ze (her)kennen de lens en weten dus wat de afwijking is.  

Vertekening verhelpen in Lightroom

Ga naar Ontwikkelen> lenscorrecties> profielopties. De profielen zijn gebaseerd op gegevens die de camera en de lens herkennen. Als het goed is wordt de gebruikte lens dus vanzelf herkend, anders selecteer je hem handmatig.  De profielen zorgen voor de juist compensatie. Je kunt dit uiteraard zelf nog naar eigen smaak bijstellen.

In Photoshop 

In Photoshop werkt het eigenlijk hetzelfde. Kies Filter> Lenscorrectie. Je kunt twee dingen instellen om de vertekening te verhelpen. Kies correctie en selecteer de problemen die je wil corrigeren. Selecteer Afbeelding automatisch schalen als de afbeelding na het aanbrengen van de correcties sterk vergroot of verkleind is in vergelijking met de oorspronkelijke afbeelding.
Of ga naar lensprofielen en selecteer het profiel van jouw objectief. Standaard worden in Photoshop alleen profielen weergegeven die overeenkomen met de camera en het objectief waarmee de afbeelding is gemaakt. Photoshop herkent de lens en camera dus ook. (Het cameramodel hoeft niet perse overeen te stemmen.) Photoshop selecteert ook automatisch een overeenkomend subprofiel voor de geselecteerde lens op basis van brandpuntsafstand en diafragmaopening. Als je de automatische selectie wilt wijzigen, klik je met de rechtermuisknop op het actieve lensprofiel en selecteer je een ander subprofiel.