Maximale creatieve vrijheid: fotograferen met ND-filters

Dit artikel werd geschreven door Martijn Kort en gepubliceerd in DIGIFOTO 4.2020

Filters geven je verschillende mogelijkheden, je kunt met behulp van een gradiënt filter de lucht donkerder maken om ervoor te zorgen dat de lucht en de voorgrond beide goed belicht zijn. Dit komt het meest tot zijn recht tijdens zonsopkomst en ondergang. De lucht is in die gevallen vaak een stuk lichter dan de voorgrond. Dit houd in dat je met dit filter dus geen uitgebeten luchten meer hoeven te hebben in je foto’s. Met behulp van het ND filter, ook wel grijsfilter genoemd, kun je de hoeveelheid licht die door de lens valt verminderen. Zie het als een donkere zonnebril. Dit geeft je twee verschillende opties. Enerzijds kun je zelfs met heel veel daglicht nog steeds wijd open schieten (laag f-getal) wat ideaal is voor portretten en anderzijds kun je de sluitertijd verlengen. Met het verlengen van de sluitertijd kun je beweging laten zien in je foto’s. Wolkenluchten die bewegen, een waterval als een zachte massa weergeven of zoals in de foto van Amsterdam, een boot door het beeld laten varen en deze vastleggen als een wazige streep. Kortom, je kunt zo creatief zijn als je zelf wil!

Filters zijn geen wondermiddel

Zoals altijd is het belangrijk dat de basis van je foto goed is. Je gebruikt filters niet om een slechte foto te redden. De eerste stap is het maken van een goede foto zonder filters. Ga dus bewust om met je standpunt en compositie. Voeg eventueel een gradiënt filter toe om de belichting voor zowel de voorgrond als de lucht correct te maken. Met deze instellingen die je nu hebt voor de foto kun je de sluitertijden uitrekenen die je zou krijgen met de verschillende ND filters.

Wat heb je nodig?

Kies allereerst een filterhouder die geschikt is voor jouw type objectief. Er zijn drie soorten filtersystemen: 75mm, 100mm en 150mm filters. Dit getal staat voor de grootte van het filter, welke je dient te gebruiken hangt af van het formaat filterschroefdraad van het objectief dat je gebruikt. Tot 67mm filterschroefdraad gebruik je 75mm filters en van 67mm tot 82mm filterdraad gebruik je de 100mm filters. De 150mm filters worden gebruikt op objectieven die speciale adapters nodig hebben en dat zijn vaak extreme groothoeken zoals 10-18mm of 12-24mm.

Alle merken houden deze standaard aan en daarom kunnen ze ook gerust door elkaar gebruikt worden. De dichtheid van de filters wordt gemeten in ‘stops’. Hoeveel stops je nodig hebt hangt af van het uiteindelijke doel en de omstandigheden. Je pakt niet zomaar een 10 stops filter, past de sluitertijd daarop aan en bent vervolgens tevreden over je foto. Je moet het juist omdraaien! Vraag jezelf af wat je wil bereiken en hoe lang je daarvoor moet belichten. Dat bepaalt hoeveel stops je moet reduceren en dus welke ND-filter je nodig hebt.

Lange sluitertijden

Het fotograferen met lange sluitertijden is een relatief begrip. Het gaat niet altijd om minuten lange exposures maar ook vaak over bijvoorbeeld opnames van drie seconden. De term geeft eigenlijk alleen aan dat je beweging ziet in het beeld. Hoe lang je moet belichten hangt van het onderwerp en het gewenste eindresultaat af. Wil je bijvoorbeeld op het strand het terugtrekkende water fotograferen dan zit je meestal rond een halve tot één seconde. Wil je diezelfde zee helemaal rustig hebben in je beeld dan moet je denken aan twee minuten belichten. Bij een waterval is het ongeveer hetzelfde. Wil je een beetje bewegingsonscherpte, maar nog steeds wel zien dat het water valt? Dan wil je een halve tot twee seconden belichten. Wil je diezelfde waterval als een mooie zachte waas? Dan moet je eerder aan twee tot drie minuten denken. Zoals je ziet moet je eerst beslissen wat je wil laten zien. Daar komt een gewenste sluitertijd uit en vanuit daar bepaal je wat je nodig hebt.

Sluitertijd berekenen

Het berekenen van de sluitertijden gaat het gemakkelijkste met een app. Er zijn er veel te vinden in de App Store, zoek maar eens op ND calculator.  Zelf gebruik ik PhotoPills. Wat je nodig hebt zijn de instellingen zonder filters en het te gebruiken ND filter of je gewenste sluitertijd met filters. Uiteindelijk is het gewoon veel doen en er een gevoel voor krijgen wat voor welk type beeld de ‘juiste’ sluitertijd is. Het gaat er om wat jij mooi vind om te maken. Experimenteer vooral met verschillende sluitertijden en zie het effect. Zo krijg je vanzelf een goed beeld van de mogelijkheden.

Voorbeeldberekening

In IJsland fotografeer ik de bekende waterval bij Kirkjufell. De settings zonder filter zijn: f/11 - 1/80s - ISO 100. Ik wil het water helemaal zacht hebben en dus richt ik me op op een belichting van twee minuten. Mijn kit bestaat uit een 3 en 10 stops ND filter (zie advies) en een 3 stops GND. Met 10 stops kom ik er niet, zelfs niet met het verlagen van de ISO naar 50. Als ik echter beide ND filters gebruikt (dus in totaal 13 stops) kom ik al aardig in de richting. Verlaag je de ISO ook nog eens naar 80 dan kom ik uit op een sluitertijd van twee minuten en acht seconden, precies wat ik voor ogen had! 

Welke filters moet ik aanschaffen?

Vraag je je af wat je moet kopen wanneer je wil beginnen met lange sluitertijd fotografie? Los van alle merk specifieke voor en nadelen is het belangrijkste dat je van te voren weet wat je gaat fotograferen. Wat je gaat doen bepaalt namelijk welke ND-filters je moet aanschaffen. In de basis zou ik beginnen met een 3 en een 10 stops ND-filter. Daarnaast is een 3 stops medium of zacht GND filter een echte must have. Het helpt je de lucht te beheersen en een correcte belichting te krijgen over het gehele frame. De set waarmee ik mijn landschap, architectuur en fine-art foto’s maak bestaat uit: NiSi 3, 6 en 10 stops ND filters, 3 stops medium GND filter, CPL filter en een Natural Night filter. Dit is een vrij basic set maar ik kan hiermee in 95 procent van de gevallen het gewenste beeld maken. 

Tips

Tot slot nog een paar tips voor als je aan de slag gaat met ND filters:

• Focus voor je de filters plaatst en zet je objectief daarna op manual focus
• Blijf de ISO zo laag mogelijk houden
• Gebruik zo veel mogelijk de sweet spot van de lens (meestal f/8 - f/11)
• Gebruik een GND filter voor een correcte belichting tussen lucht en voorgrond
• Voor sluitertijden langer dan 30 sec; gebruik een remote
• Let er vooral ook op dat je rond zonsondergang niet met extreem lange sluitertijden gaat werken. Het licht verandert snel en je wil geen mooi moment missen terwijl je bezig bent met een exposure van vier minuten. Juist met zonsondergang is het altijd lastig te voorspellen wat het beste moment is. Je wilt de tijd optimaal benutten om zoveel mogelijk foto’s te kunnen maken in de beschikbare tijd.
• Bonustip: Draai nooit het diafragma helemaal dicht naar f/22 om de hoeveelheid licht te beperken. Dit zorgt er alleen maar voor dat je beeldkwaliteit door diffractie achteruit gaat. Gebruik liever sterkere ND filters en blijf met het diafragma rond de sweetspot van je objectief.

Deel jouw foto’s in de gallery

Ben jij aan de slag gegaan met filters en heb je mooie foto’s kunnen maken? Deel ze dan met ons in de lezersgallery. We zijn erg benieuwd naar jouw creaties en wie weet spreken we je binnenkort voor een spotlight interview! 
www.digifotopro.nl/gallery

Dit artikel werd geschreven door Martijn Kort en gepubliceerd in DIGIFOTO 4.2020