Vignette: de voor- en tegens

Een vignette is een donkere rand om de foto, aan de randen. Sommige objectieven geven vignettering in de foto, wat meestal niet gewenst is. Gek genoeg worden vignettes toch regelmatig toegevoegd aan foto’s, in de nabewerking. Hoe zit dat?

Bij relatief goedkope of oudere objectieven zie je het vaak voorkomen in buitenste randen van de foto: donkere vlekken in de vorm van een kring. Vignette is niet iets wat we graag zien bij het testen van een objectief. Toch zijn er op Instagram diverse filters die juist deze donkere hoeken toevoegen aan je foto en ook in Photoshop en Lightroom kun je kiezen uit diverse soorten vignetten om toe te voegen aan je beelden. Waarom willen we het niet zien bij objectieven, maar voegen we het toch graag toe aan foto's? 

Welke foto’s krijgen een vignette?

Allereerst is het wel of niet toevoegen van een vignette een creatieve keuze. De één vindt het prachtig en geeft bijna al zijn of haar foto’s een vignette mee, de ander vindt het afschuwelijk en blijft er ver vandaan. Het is dus voor een groot deel een kwestie van smaak. Een vignette heeft wel een bepaalde invloed op de foto: het aandachtspunt wordt het midden van het frame. Daarom is het handig dat je, wanneer je een vignette wil gebruiken, het onderwerp in het midden van de foto hebt staan. Anders leidt je de aandacht af, terwijl je dat natuurlijk niet wil! Om je vignette nog sterker te maken, helpt het als het midden van het kader ook het lichtste gedeelte van de foto is. Of daar nu licht op schijnt, of dat het licht is (bijvoorbeeld een raam). Je kunt overigens wel werken met onderwerpen die niet gecentreerd zijn (of lichte delen die dat niet zijn), maar dan moet je je vignet daarop aanpassen. Alleen in de hoeken en boven en onder, bijvoorbeeld. Denk logisch na en laat je onderwerp niet verdwijnen in het donker van het vignette.

Hoe maak je een mooi vignette

Een vignette moet mooi en natuurlijk overlopen in de foto. In het ideale geval valt het nauwelijks op. Als donkere randen gaan opvallen, kun je beter opnieuw beginnen. In Lightroom (maar ook in de meeste andere nabewerkingsprogramma’s) kun je het vignette zachtjes laten overlopen door gebruik te maken van de doezelaar. Kies eerst het vignet in het ontwikkel menu, en ga naar het schuifje voor de doezelaar. Hoe meer je het schuifje naar links trekt, hoe duidelijker de overgang is en hoe minder mooi het overloopt. Zet de doezelaar dus ver naar rechts, naar een hoge waarde, zelfs helemaal naar 100. Zo wordt het effect mooi zacht.

Zelf een vignette maken

Het standaard vignette werkt prima. Maar, zoals we eerder vaststelden, niet altijd staat het onderwerp netjes gecentreerd. In dat geval kun je beter een eigen vignette aanmaken. Gebruik hiervoor het radiaalfilter (sneltoets: Shift + M). Klik in de afbeelding en schuif tegelijkertijd met je muis om de vorm van het filter te bepalen. Door de witte randen te slepen maak je het filter groter of kleiner. Je kunt het filter ook met je muis in zijn geheel oppakken en verplaatsen.  Wil je een ovaal of rond vignette, houd dan de Ctrl-toets ingedrukt en dubbelklik in de afbeelding. Ook kun je het radiaalfilter aan één kant groter of kleiner maken. Hiervoor houd je de Alt-toets ingedrukt. Ook bij een eigen vignette is het belangrijk om het verloop mooi te maken. Hierbij kun je ook de doezelaar inzetten; de schuifjes bevinden zich aan de rechterkant van het scherm.