Tilt Shift: wat kun je ermee doen en hoe?

Bij professionele fotografen is de interesse voor tiltshift nooit weggeweest. Alleen was er aan het begin van deze eeuw wat minder interesse omdat toenmalige camera’s niet goed samenwerkten met de objectieven. Door de cropsensor verdween namelijk de groothoekfunctie.

Dat is allemaal veranderd: er zijn genoeg full framecamera’s op de markt. En gebruik je een tilt-shiftlens voor tilteffecten (dat leggen we zo verder uit) dan kun je ook heel goed met een APS-Ccamera (dus geen full frame) werken. Er zijn ook steeds meer tiltshiftobjectieven, al heten ze niet altijd zo. Bij Nikon bijvoorbeeld worden ze PC (perspective control) genoemd. Dat is niet zo gek, want ze controleren ook het perspectief. Er zijn niet alleen verschillende merken, maar ook verschillende kwaliteiten en prijsklassen.

De overeenkomst tussen al die objectieven bestaat uit twee dingen:

• Ze kunnen op twee manieren bewegen

• Ze hebben een grote beeldcirkel

Dat laatste is vrij simpel. Een normale lens is zo gemaakt, dat het beeld precies op de sensor past. Maak je het beeld groter, dan maakt dat een lens alleen maar duurder, dus dat heeft geen zin. Alleen bij telelenzen is de beeldcirkel wel groter, daar hoeft de ontwerper niet veel extra’s voor te doen. Maak je dus een lens die kan bewegen, dan moet je de beeldcirkel (het beeld) veel groter maken, anders krijg je zwarte randen waar niks op staat. Verder kunnen de objectieven op twee manieren bewegen, dat leggen we zo uit. 

De eerst drie toepassingen maken gebruik van het shift-effect, de tweede van het tilt-effect. Op de lens zit daarom een aparte knop voor de shiftbeweging en voor de tiltbeweging.

Verder kun je dan de lens ook nog eens in zijn geheel draaien, zodat je de bewegingen bij staande en liggende foto’s kunt toepassen.

Foto: Dré de Man

Shift

De shift-beweging is eigenlijk heel simpel: hij verschuift het objectief. Bij foto’s van gebouwen heeft dat een praktisch effect. Sta je vrij dicht bij een gebouw, dan krijg je het alleen maar op de foto als je je camera achterover kiept. Het vervelende daarbij is, dat het gebouw op de foto ook achterover kiept.

Tilt

Bij de tilt-beweging wordt het een beetje ingewikkelder. Ik zal je de uitleg besparen, maar eigenlijk is het een uitvinding van een Oostenrijks artillerieofficier, ene Scheimpflug. Zijn ontdekking komt erop neer dat wanneer je drie lijnen in één punt laat samenvallen, je een oneindige scherptediepte hebt, ook bij volle opening. Alles is scherp van voren tot achter! Dat effect werd heel vaak gebruikt bij hele grote camera’s die namelijk sowieso heel weinig scherptediepte hebben. Let wel: de scherpte ligt op één lijn. Heb je dus een onderwerp dat deels net buiten die lijn valt, dan is het dus alsnog deels onscherp en moet je flink diafragmeren. Nu hebben de meeste mensen moeite met deze verstelling. Het is namelijk enerzijds een kwestie van vele oefenen en anderzijds van je ruimtelijke voorstellingsvermogen. Maar heel soms is het ook goed om dingen fout te doen. In dit geval voert dat ertoe dat je juist veel minder scherptediepte krijgt. Dat gaat nog eens een stuk gemakkelijker ook. Je richt je camera gewoon op je onderwerp en verdraait de tiltknop en stelt scherp. Op deze manier krijg je het zogenoemde madurodam effect.

Scherpstellen

Tilt-shiftobjectieven met autofocus bestaan niet. Dat kan bijna niet anders, want dan zou je een heel dure, grote en zeer ingewikkelde behuizing moeten bouwen met meerdere motoren. Even oefenen en, als mogelijk, focus peaking inschakelen.  

DIt artikel werd geschreven door Dré de Man en gepubliceerd in editie 2.2019.