Hoofdruimte

Hier is hoofdruimte goed gebruikt. 

Tekst & fotografie: Eefke Burg, model: Danique Schilder. 

Wat is hoofdruimte?

Bij fotografie en film wordt met hoofdruimte de ruimte bedoeld tussen de bovenkant van het hoofd van het onderwerp en de bovenkant van het frame. Soms wordt de term echter in de war gehaald met neusruimte of kijkruimte, waarmee de afstand aan weerszijden van het hoofdpersonage wordt bedoeld. Hoeveel hoofdruimte er als esthetisch correct wordt beschouwd, is per foto anders en is afhankelijk van hoeveel ruimte het personage in het frame inneemt.

Waarom is hoofdruimte belangrijk?

Hanteer je te weinig hoofdruimte, dan voelt het alsof het personage ‘wordt afgeknipt’ en krijgt de kijker een claustrofobisch gevoel. Hanteer je te veel hoofdruimte, dan resulteert dit meestal in veel dode ruimte in het frame. Hierdoor wordt de compositie oninteressant en kan de toeschouwer zich onbehaaglijk voelen.

Als de hoofdruimte in evenwicht is dan wordt hierdoor de kijker op zijn of haar gemak gesteld en dan concentreert deze zich op het onderwerp.

Wat zijn veelgemaakte fouten op het gebied van hoofdruimte?

Beginners centreren vaak de hoofdpersoon van de compositie in het exacte midden van het frame. Hierdoor is er veel te veel hoofdruimte aan de bovenkant. Een onderwerp in het midden plaatsen is overigens ook om andere redenen onhandig: je wordt minder door het onderwerp geleid. Lees ook ons artikel over de regel van derden die we onlangs schreven waarom dit het geval is.

Hier is er te veel hoofdruimte. 

Een andere veel voorkomende fout met betrekking tot hoofdruimte is juist te weinig hoofdruimte. De foto wordt dan in het haar, of net boven het haar afgesneden. De hoofdpersoon krijgt dan te weinig lucht.

Hier is er te weinig hoofdruimte.

Dan zijn er nog fouten die ontstaan door zoomen. Op het gebied dat je inzoomt, verandert je compositie. Je moet dan opnieuw jouw frame maken en daarbij opnieuw rekening houden met hoofdruimte. Als je filmt, is het extra lastig. Je moet dan niet alleen een goede hoofdruimte hanteren, ook is het belangrijk om bij elk personage en elk ander shot dezelfde hoofdruimte te hanteren. Doe je dit niet, dan ‘verspringt’ je onderwerp. Het gevolg hiervan is dat de kijker wordt afgeleid van wat er echt toe doet: jouw verhaal en je compositie.

Wanneer kan het hanteren van te veel of te weinig hoofdruimte wel handig zijn?

Op Instagram werken foto’s in verhouding 4:5 het beste. Maar als je een goede hoofdruimte hanteert, zorgt dit ervoor dat je in ‘het vierkantje’ in je overzicht, je juist te weinig hoofdruimte hebt. Het kan hier dan ook handig zijn om iets meer hoofdruimte te hanteren. Zorg ervoor dat je deze ruimte dan wel interessant houdt door ervoor te zorgen dat hier ook wat te zien is.

Een extreme close-up, waar geen hoofdruimte is gehanteerd. 

Als je juist het effect wil veroorzaken dat je personage ‘opgesloten’ zit, of niet goed in zijn/haar vel zit, dan kan het juist wel slim zijn om te weinig hoofdruimte te hanteren. Ook bij extreme close-ups, waar het volledige frame gevuld wordt met het gezicht van het personage, zal het niet logisch voelen om hoofdruimte over te laten.