Ruis: hoe ontstaat het en wat kun je ertegen beginnen?
Lees ook: Review: Fujifilm X-A7, mooier en beter
Wat is ruis?
Ruis kan op verschillende manieren ontstaan, en in sommige lichtomstandigheden is het niet te voorkomen. Elke camera kan er, vroeg of laat, mee te maken krijgen en er is geen enkel cameramodel volledig ruisvrij.
Helderheidsruis manifesteert zich als kleine korreltjes. Deze begint bij het omzetten van het analoge licht (de fotonen) naar een digitaal signaal (elektronen) op de sensor. Het licht dat op de sensor valt wordt opgevangen door miljoenen lichtgevoelige pixels, die elk een klein deel van het licht opvangen. Hoe meer licht er valt op een individuele pixel, hoe beter het resultaat dus is.
Signaal versterken
Ruis in een digitale foto kan zich ook vormen omdat het zwakke meetsignaal bij weinig licht versterkt moet worden. Dit doen we door de sensor lichtgevoeliger te maken: we verhogen de ISO. Hoe hoger de ISO, hoe meer ruis er ontstaat. Vergelijk het met een luidspreker voor muziek. Als je deze harder zet, hoor je ook meer ruis. Zet hem maar eens aan zonder in werkelijkheid muziek af te spelen en draai aan de volumeknop. In beide gevallen wordt het signaal versterkt, waarmee ook de basisruis versterkt wordt. Bij beeld is die ruis afkomstig van de elektrische ruis in de elektronica componenten in een camera. Er zijn in een foto twee soorten ruis: kleurruis en helderheidsruis. De kleurruis zijn valse kleuren die vaak zichtbaar zijn in neutraal effen delen van de foto.
Minder licht, meer ruis
Je kunt kijken naar de verhouding tussen ruis en signaal. Het signaal is, in het geval van fotografie, het licht. Een lichtbundel - de fotonen - vallen niet gelijkmatig op de sensor. Niet elke pixel ontvangt dus dezelfde hoeveelheid licht, of signaal. Bij beknopte belichtingstijden is de verhouding signaal en ruis laag. Bij een langdurigere belichting neemt de ruis toe, maar het signaal ook. Hierdoor hebben donkere delen eerder last van ruis dan lichte delen. Over het algemeen geldt: hoe meer licht, hoe minder ruis.
Sensor
Een belangrijke factor is de sensorgrootte. Hoe meer megapixels, hoe minder ruimte elke pixel op de sensor heeft, hoe groter de kans dat de beeldkwaliteit hieronder te lijden heeft. Kleinere pixels vangen minder fotonen op dan grotere pixels, hoe kleiner de pixels, hoe ruisgevoeliger de sensor is.
Ruisonderdrukking
Camerafabrikanten onderkennen het probleem van ruis en proberen dit in de camera op te lossen door een ruisreductie algoritme toe te passen op de foto. Deze wordt hoofdzakelijk toegepast bij een langzame sluitertijd en/of hoge ISO waarden. Hoe succesvol dit is hangt van het algoritme af. Vaak zullen ze niet alle ruis weg halen. Daarnaast levert het iets minder scherpe beelden op, hoofdzakelijk bemerkbaar in de delen met fijne details. Meestal kun je beter in de nabewerking ruisreductie toepassen, omdat je dan het effect in de hand hebt. Soms kun je beter wat ruis en een scherpe foto hebben, dan een wollig, ruisvrij beeld.
Lange sluitertijden en ruis
Veel camera’s beschikken over de optie Ruisreductie lange sluitertijd. Dit zou je kunnen gebruiken bij nachtopnames bij sluitertijden langer dan enkele seconden. Als deze optie actief is, maakt de camera na het nemen van de echte foto nog een opname met dezelfde tijd, maar dan met de sluiter gesloten. Hiermee registreert hij de ruis van de camera en trekt die van de ruis van de eigenlijke opname af. De complete foto duurt dus twee keer de sluitertijd plus nog wat tijd om de beelden te verwerken. Deze optie kun je beter vermijden als je snelheid nodig hebt.
Camera’s worden steeds beter, en de prestaties in lichtarme omstandigheden ook. Ruis wordt dus steeds beter vermijdbaar, in het hogere segment. Tot die tijd zijn er verschillende ruisreductie programma's en kun je ruis verminderen in Photoshop of Lightroom.
Betere ISO-prestaties en minder ruis
Ben je ruis helemaal beu, ondanks onze argumenten? Dan kan het dat je tegen het technische plafond van je eigen camera aangelopen bent. Heeft jouw camera maar beperkte ISO-prestaties? Dan is het misschien tijd om eens naar een nieuw model te kijken. Check bijvoorbeeld de nieuwe Fujifilm X-E4. Of neem een kijkje in onze koopgids met budgetvriendelijke opties onder de € 1.000,-:
Lees meer
