Kleurtemperatuur en witbalans: wat is het en hoe werkt het?
Als je wel eens een foto van een prachtig wit sneeuwlandschap gemaakt en leek deze helemaal blauw? Of sta je aan het strand bij zonsondergang en is alles oranje? Dan heb je er al eens mee te maken gehad: kleurtemperatuur. Het heeft gelukkig niks te maken met hoe warm of koud je werkruimte is, maar des te meer met de manier waarop kleuren op je camera, beeldscherm en op papier worden weergeven.
Wat is kleurtemperatuur?
Kleurtemperatuur heeft betrekking op de kleur van het licht dat wordt gebruikt. Dit geldt voor monitoren, camera’s, maar ook voor (sfeer)verlichting. De kleurtemperatuur wordt aangeduid als absolute temperatuur in kelvin, dus niet in graden Celsius. Omdat de meeste mensen minder gewend zijn aan kelvin dan aan Celsius lijken de waardes uit het niets te komen en moeilijk te ‘begrijpen’.
Warm en koud
De meeste fotografen stellen hun witbalans in tussen de 5000 en 5500 kelvin. Daglicht heeft ook een kleurtemperatuur tussen die waardes en daarom komen foto’s die met deze witbalans zijn gemaakt natuurlijk over. Met andere woorden, het lijkt het meeste op hoe het blote oog op het moment van fotograferen waarneemt. Hoe lager de kelvinwaarde, des te warmer zal een wit voorwerp lijken en hoe hoger de temperatuur des te blauwer.
Er zijn geen exacte waarden van kleurtemperatuur, maar er zijn wel grove benaderingen. Om een idee te krijgen, de onderstaande voorbeelden op een rij gezet door monitorfabrikant EIZO.
Wolkenloze lucht = 12.000 K
Schaduw op een heldere dag = 8.000 K
Bewolkte lucht = 6.500 K
Middagzon = 5.300 K
Twee uur na zonsopgang = 4.500 K
Een uur na zonsopgang = 3.500 K
Zonsopgang en zonsondergang = 2.000 K
Hoe werkt kleurtemperatuur?
Ieder voorwerp straalt bij verhitting tot hoge temperaturen verschillende lichtfrequenties uit. De temperatuur waarbij het licht een bepaalde kleur heeft, verschilt echter per voorwerp. Daarom gaat het om een ideaalbeeld dat wordt gebruikt om standaardwaarden te berekenen. Er zijn diepgaande natuurkundige en wiskundige verklaringen over dit onderwerp te vinden op internet, maar om de kleurtemperatuur van je monitor of camera in te stellen, is het (gelukkig) niet noodzakelijk om die volledig te begrijpen.
Welke kleurtemperatuur kies je?
Je camera heeft verschillende presets voor kleurtemperatuur, deze heten ook wel witbalans. Deze spreken erg voor zich, maar door ze slim te kiezen kun je je foto’s wel naar een hoger niveau brengen. Zo heeft je camera een automatische stand. Hierin kiest de camera zelf zo goed mogelijk de kleurtemperatuur/witbalans. Meestal gaat dat goed en als je in RAW fotografeert, kun je achteraf de witbalans nog een heel stuk aanpassen. Toch, wanneer je in JPG schiet, of gewoon weinig tijd hebt voor de nabewerking, heeft het wel zin om de witbalans vast in te stellen.
Lees meer over de automatische witbalans.
Ga je bijvoorbeeld fotograferen wanneer het erg zonnig is? Zet je camera dan in eerste instantie op daglicht, maar op ‘zonnig’ wanneer je merk dat de kleuren nog niet zijn zoals jij ze met het blote oog ervaart. Vergeet echter niet je witbalans aan te passen zodra de zon even achter de wolken verdwijnt of wanneer je naar binnen gaat.
Kunst- en flitslicht
Ook de verschillende soorten kunstlicht die je als fotograaf kunt tegenkomen hebben een eigen kleurtemperatuur. Daarom kun je in je camera de witbalans instellen op diverse soorten TL-licht evenals gloeilamp- en kaarslicht. Ook voor deze soorten licht heeft EIZO een spiekbriefje gemaakt.
TL-buis daglichtwit = 6.500 K
TL-buis: koudwit = 5.000 K
TL-buis: wit = 4.200 K
TL-buis: warmwit = 3.500 K
TL-buis: zachtwit = 3.000 K
Gloeilamp = 3.000 K
Kaarsen = 2.000 K
In je camera kun je vaak diverse soorten TL-licht kiezen die overeen komen met de waardes hierboven. Daarnaast is er een aparte setting voor gloeilamplicht. Gebruik je een (externe) flitser? Dan verandert de kleur van het licht in je foto ook. Gelukkig kun je je camera ook hierop aanpassen door de witbalans op flitslicht in te stellen. De camera compenseert dan het koude licht van de flitser met warmere kleuren.
Studiofotografie en witbalans
Wanneer je in de studio fotografeert kun je het zelf zo gek maken als je maar wil met de verschillende soorten licht. Daarom heeft het weinig zin om je witbalans op automatisch in te stellen. Je camera zal helemaal in de war raken. Gelukkig zijn er trucjes om de kleuren natuurgetrouw in te stellen. Een daarvan is het gebruiken van een grijskaart. In dit artikel lees je meer over het instellen van je witbalans met behulp van een grijskaart.
Lees ook: Cyaan en magenta hoofdrol in neon portretten
Lees meer
